خوج

گلابی تسلیم‌نشده

گول طرح و رنگ عجیبش را نخوریم. این میوه‌ی جذاب و کمیاب، «خوج» است که بعضی از اجداد اولیه‌اش نسل‌های همین گلابی‌های اهلی بازار را به وجود آوردند؛ اما بعضی تصمیم گرفتند تسلیم نشوند و همچنان وحشی و آزاد بمانند. 

خوج همان گلابی خودرو است که با آب و هوای مرطوب رابطه‌ی خوبی دارد و در ایران، گیلان را برای موطنش پسندیده است.
خوج ساوا میوه‌ای است که زنگوله‌ی گلابی را ندارد و از آن کوچک‌تر است. رنگ سبزش با رگه‌های نامنظم زرد و قهوه‌ای تزیین شده است. میوه را که می‌خوریم، در آن بافت خوش‌گوشت و سفتش دانه‌های ریزی زیر داندان‌مان احساس می‌شود که به آنها به اصطلاح ریگ‌های گوشتی ریز می‌گویند. گاهی روی پوستش لکه‌ای پیدا می‌شود که نگران‌کننده نیست؛ بهتر است آن را نشانی از روح آزاد سمپاشی‌نشده‌اش بدانیم چون خلق و خوی سرکشش اجازه نمی‌دهد که با مواد شیمیایی آلوده‌اش کنند. فقط کافی است با یک حرکت چاقو آن را جدا کنیم و بقیه را بخوریم. از طعمش هنوز نگفتیم. مزه‌ی بینابینی ترش و شیرین خوج‌های ساوا فوق‌العاده است. برشی از آن بافت آبدار را می‌خوریم، طعم میوه‌ای قوی‌اش در کام‌مان می‌نشیند، ریزدانه‌های گوشتش با دندان‌های‌مان بازی می‌کند و خلاصه که در یک چشم به هم زدن دل‌مان را برده است. از ویژگی‌های دیگر خوج‌های ساوا این است که از باغ‌های صنعتی به دست نیامده‌اند بلکه خانه به خانه از جاهایی که گونه‌های وحشی‌تر دارند، دستچین شده‌اند. میوه‌های آن اواسط پاییز به اوج طعم خود می‌رسند که در کوتاه‌مدت باید تازه‌تازه آنها را مزه کنیم. 

خوج، در مناطق مختلف از شمال ایران، چندین و چند اسم محلی دارد. در منطقه‌ی ارسباران، آن را «آرموت» در اطرف طالش «خرس آرموت»، در شفارود «آمبرو»، در ارتفاعات منجیل و هرزویل «همرو»، در دیلمان، کلارستاق۱ و کجور «امرود»، در رامسر، تنکابن و لاهیجان «گال اربو یا سنگه اربو»، در نور «سوتی و هم تولک»،  و در مازندران «تلکا و تکلو» می‌گویند.

وقت زیادی برای چشیدن این گلابی تسلیم‌نشده نداریم. خوج ساوا زرچاشتی است که فقط چند روز مهمان ما است. 

1. کلارستاق منطقه‌ای ساحلی و کوهستانی در جنوب دریای خزر است که از رود نمک آبرود در غرب تا رود چالوس در شرق که به ترتیب آن را از مناطق تنکابن و کجور جدا می‌کنند، امتداد دارد.